آنها دیگر به خانه باز نمی‌گردند

گزارش خبرگزاری فارس از حادثه علم کوه : یخچال علم کوه بستر جاوید دو کوهنورد شد تا شاید برای هزارمین بار به ماجراجویان ثابت کند با آگاهی، برنامه‌ریزی، مهارت و تجربه، می‌توان باز هم به خانه بازگشت.
کوهنوردی ایران هفته گذشته شاهد بروز حادثه زمستانی و کشته شدن دو کوهنورد در مسیر گرده آلمان‌ها در منطقه علم کوه مازندران بود؛ اما این ماجرا به همین جا ختم نمی‌شد چراکه به مدت چند روز دو کوهنورد بازمانده از تیم چهارنفره در شرایط سخت زمستانی در جانپناه سرچال به انتظار امداد، شب ها و روزهای سردی را گذراندند. پس از تلاش های زیاد و همکاری کوهنوردان مختلف، فدراسیون کوهنوردی، هلال احمر، سپاه پاسداران، اداره کل تربیت بدنی استان مازندران و ...، بازماندگان زنده به خانه‌های خود بازگشتند.

مهدی عزیزی، مسئول کمیته فنی گروه کوهنوردی آرش تهران و علیرضا سلیمانی از اعضای این گروه به اتفاق رضا عباسیون و پرویز کماسی، دو کوهنورد کرمانشاهی (اهل سنقر) با هدف صعود زمستانِِی گرده آلمان‌ها (مسیر سنگی غرب دیواره علم کوه به ارتفاع 600 متر) روز جمعه 22 دی ماه حرکت خود را از ابتدای مسیر در منطقه علم چال (4200 متر) آغاز می کنند.
این در حالیست که یک روز کامل را برای رسیدن از سرچال تا این نقطه صرف کرده اند، در اینجا پرویز کماسی به عنوان تنها پشتیبان چادر زده و به انتظار بازگشت نفرات می‌ماند.
تیم سه نفره به دلیل فرا رسیدن تاریکی، در محل سه رکابی‌ها 4400 متر شب را سر می کنند. روز بعد، در مسیر حرکت بعد از دو رکابی‌ها، به دلیل بدی هوا بیواک می‌کنند و روز یکشنبه پس از مقداری صعود، با توجه به وزش باد، چادر و کیسه خواب را از دست می دهند. در این شرایط تصمیم به بازگشت می گیرند؛ اما نه از مسیر، بلکه از خط سیر سقوط کیسه خواب (قیف قبل سنگ سماور 4600متر) آنها با ریختن طناب 50 متری، پایین می روند؛ اما متوجه می شوند سلیمانی به دلیل سرمای شدید جان باخته است.
در ادامه فرود، عزیزی که به عنوان سرپرست جلوتر حرکت می‌کند، با برخورد به پرتگاه سقوط می کند و عباسیون مجبور می‌شود به تنهایی، سخت‌ترین شب خود را در یک دهلیز یخ زده به صبح برساند.
وی روز بعد با تراورس (صعود عرضی) به سمت غرب خود را نجات داده و همراه کماسی، به پناهگاه سرچال 4000متر می رسند. یک فروند بالگرد امداد هلال احمر که قصد نجات دو کوهنورد سنقرِِی را دارد، بعدازظهر 28 دی ماه در زمان فرود، زِِیر جان پناه سرچال دچار حادثه می‌شود که دو تن از کادر پرواز در این حادثه از ناحیه پا و کمر آسیب می بینند. سرنشینان بالگرد به امید نجات، خود را به جانپناه سرچال می‌رسانند.
روز جمعه تیمی متشکل از حدود 30 کوهنورد برای امداد عازم منطقه می‌شوند که با پرواز بالگرد سپاه پاسداران، در جانپناه به پائین منتقل می‌شوند. ظاهرا به دلیل بارش برف سنگین در منطقه، خطر سقوط بهمن و صعب العبور بودن محل قرار گیری اجساد، انتقال آنها به بهار سال آینده موکول می‌شود.

از دید کارشناسان، این حادثه به نوعی محصول بی‌تدبیری و عدم برنامه‌ریزی صحیح مهدی عزیری، سرپرست و برنامه ریز این صعود (مسئول کمیته فنی گروه کوهنوردی آرش) بوده است. حسن نجاریان، فاتح 4 قله 8000 هزار متری بر این باور است که عدم توانایی سرپرست در ساماندهی چنین برنامه‌ای، از اصلی ترین عوامل وقوع این اتفاق بوده است چراکه سرپرست در وهله اول، براساس سطح برنامه (از نظر سختی و فنی بودن آن) ترکیب تیم را باتوجه به توانمندی‌ها انتخاب می کند.
وی اظهار داشت: "با بررسی سوابق اعضای این تیم، همنورد وی (سلیمانی) مسیر گرده آلمانی‌ها را حتی در تابستان نیز نتوانسته بود صعود کند. از سویی، عزیزی نیز شاید از تجربه زیادی در صعودهای زمستانی برخوردار نبوده است." نجاریان گفت: "باتوجه شرایط صعود و زمان صرف شده از سوی این تیم، شاهد صعودی فرسایشی هستیم؛ به طوریکه به دلیل عدم توان کافی اعضا، زمان زیادی صرف شده و نفرات به لحاظ جسمی تخلیه شده اند. عدم توجه به شرایط جوی که به راحتی می توانستند از طریق بی‌سیم یا تلفن همراه پیش از حرکت به سمت منطقه از وضعیت بد جوی و بارش مطلع شوند، نشان از حرکتی بدون برنامه اصولی و فنی دارد چراکه این مسیر بارها و بارها در این فصل صعود شده و گزارش های زیادی در این خصوص به شکل مکتوب وجود دارد." وی افزود: "تجربه نشان داده چنین حرکت هایی نیازمند پشتیبانی تیمی، تدارکات و امداد مناسب است؛ اما در این برنامه می بینیم فقط کماسی به عنوان پشتیبان در چادر می‌ماند که کاری هم از وی برنمی‌آید."
مدرس فدراسیون کوهنوردی در خصوص اقدامات لازم برای پیشگیری از این گونه حوادث تصریح کرد: "لازم است با ایجاد تغییراتی در مفاد اساسنامه گروها و باشگاها، شاهد نظارت بیشتر مسئولان گروها بر اینگونه حرکت‌ها باشیم."

عباس محمدی، مسئول انجمن کوهنوردان ایران در این باره اظهار داشت: "خطر جزء لاینفک این ورزش است. تمامی کوهنوردانی که در قالب گروه‌ فعالیت می کنند، پیش از عضویت برگه برائت از مسئولیت را امضا می‌کنند. در واقع، یک کوهنورد با مسئولیت شخصی اقدام می‌کند؛ اما وقوع این حادثه محصول عدم آگاهی و ناتوانی نفرات بوده است. با نگاهی به ترکیب تیم می‌توان متوجه ناهمگونی به لحاظ توانمندی شد. تیم مانند یک زنجیر است؛ توان تمامی حلقه ها به اندازه ضعیف‌ترین حلقه خواهد بود." وی ادامه داد: "در این حرکت اشتباهاتی فاحش از سوی اجراکنندگان رخ داده است. عدم تجربه، نبود برنامه ریزی، زمان‌بندی نامناسب، نبود تیم پشتیبانی، ناهمگونی ترکیب، عدم هماهنگی با گروه و ...، این خطاها هستند."
وی با استقبال از برگزاری کمیته انضباطی از سوی فدراسیون، تصریح کرد: "در صورت وجود اینگونه مراجع، گروه ها و باشگاه ها نظارت بیشتری را بر برنامه های خود خواهند داشت." وی افزود: "نباید از نظر دور داشت که هیچ گروه و باشگاهی نمی تواند از فعالیت اعضای خود جلوگیری کند چراکه اگر کسی بخواهد به شکل شخصی اقدام به صعود کند، کسی نمی تواند جلویش را بگیرد." محمدی در خصوص اقدمات پیشگیرانه باشگاه ها گفت: "گروه ها می توانند با ارتقای آگاهی و مهارت اعضا، احتمال وقوع اینگونه اشتباهات را کمتر کنند."

اکنون باید انتظار تشکیل کمیته انضباطی فدراسیون کوهنوردی را کشید تا دلایل وقوع این حادثه مشخص شود؛ اما چه تضمینی برای عدم تکرار اینگونه وقایع وجود دارد؟ ارتقای آگاهی و افزایش مهارت کوهنوردان و ...، عواملی است که باید به آنها جدی‌تر فکر کرد.